Di tích có tên gọi là nhà thờ Phạm Trọng Bảo, vì được con cháu dòng họ Phạm ở xóm 5, xã Lai Thành xây dựng để thờ cúng, tưởng niệm cụ Phạm Trọng Bảo, là người khởi tổ dòng họ Phạm tại vùng đất này. Hiện di tích thuộc địa phận xóm 5 xã Lai Thành huyện Kim Sơn tỉnh Ninh Bình.

Căn cứ vào khoảng thời gian cụ Phạm Trọng Bảo đến vùng đất Lai Thành (khoảng đầu thế kỷ 19); căn cứ sắc phong của bà Tổ cô thờ tại đây được cấp năm 1913, có thể khẳng định nhà thờ đã được xây dựng từ trước đó và thờ bà Tổ cô. Sau khi cụ Phạm Trọng Bảo mất, con cháu xây lại nhà thờ và thờ cụ cùng với Tổ cô. Trải qua hàng trăm năm, do sự tác động của thiên nhiên, con người, sự tàn phá của chiến tranh, di tích bị xuống cấp, nhưng đã được kịp thời trùng tu, tôn tạo vào các năm 1928 và năm 1999.

Di tích là nơi thờ cụ tổ Phạm Trọng Bảo (quê làng Côi Trì, Yên Nhân- Yên Mô) người có công khai sinh dòng họ Phạm tại xóm 5, xã Lai Thành, góp công cùng các dòng họ khác khẩn hoang, lập ấp Tuy Lai (năm 1829), cụ Phạm Khắc Khoan (con trai thứ của cụ Phạm Trọng Bảo). Di tích còn là nơi thờ bà Tổ cô Ngọc Cốt Hoa Dung Thánh Lương và thờ vong linh trong ngành trưởng của dòng họ.

Nhà thờ Phạm Trọng Bảo được xây dựng với kiến trúc chữ Nhất (-), theo lối nhà ở truyền thống, giản dị. Ngôi nhà gồm 3 gian, tường hồi bít đốc. Hai bên đốc hiên là hai cột đồng trụ, trên cột khắc câu đối bằng chữ Hán, hai đầu cột đắp bông sen. Mái nhà lợp ngói vẩy. Hệ thống vì kèo kiểu giá chiêng, bằng gỗ. Các cấu kiện hoành, rui, mè đều được làm bằng gỗ. Trên mái hiên nhà thờ đắp nổi hai con rồng chầu cuốn thư, trong cuốn thư đắp ba chữ Hán “Đường Phạm tộc” (Từ đường họ Phạm).

Trong kháng chiến chống Pháp: Nhà thờ Phạm Trọng Bảo là nơi ẩn náu, hoạt động bí mật của ông Nghiêm Văn Đức là cán bộ trung đội thuộc đơn vị 109 hoạt động vùng Nga Điền - Nga Sơn, Lai Thành - Kim Sơn, ông Nguyễn Văn Yêng là cán bộ cách mạng hoạt động Kim Sơn - Lai Thành. Trong kháng chiến chống Mỹ, nhất là thời gian chiến tranh phá hoại, nhà thờ là nơi cất giấu tạm thời các vũ khí của bộ đội huyện.

Di tích nhà thờ Phạm Trọng Bảo còn lưu giữ được một số hiện vật và đồ thờ tự quý như:  03 sắc phong của các đời vua triều Nguyễn, phong cho Ngọc Cốt Hoa Dung Thánh Lương (1913, 1917, 1924), 01 ngai thờ, bằng gỗ, thời Nguyễn, 6 bát hương, bằng sứ, thời Nguyễn…

Hàng năm, tại di tích diễn ra các hoạt động như (tính theo âm lịch): Lễ Kỳ phúc ngày mùng 7 tháng Giêng, Giỗ tổ cô Ngọc Cốt Hoa Dung Thánh Lương: ngày 16  tháng 3, Tiết Thanh minh (tổ chức vào ngày đầu tiên của tiết), Giỗ cụ Phạm Khắc Khoan  ngày 20 tháng 4, Giỗ cụ Phạm Trọng Tuấn (con trai cả cụ Phạm Trọng Bảo) Ngày mùng 8 tháng 6, Giỗ cụ Phạm Trọng Bảo: ngày 17 tháng 7…

Nhà thờ Phạm Trọng Bảo được xếp hạng là Di tích lịch sử cấp tỉnh năm 2011.