Di tích có tên gọi là miếu và chùa Lạc Thiện, vì miếu và chùa được xây dựng ở địa phận làng Lạc Thiện xưa (nay là xóm 16, xã Quang Thiện, huyện Kim Sơn). Chùa Lạc Thiện tên chữ là: Vĩnh Tường tự.

Về thời điểm xây dựng: Tương truyền, khi Doanh điền sứ Nguyễn Công Trứ đến đây khai hoang, lấn biển, ông đã ở vùng đất Lạc Thiện ngày nay. Theo nội dung văn bia của miếu:  “Năm Kỷ Sửu niên hiệu Minh Mệnh (1829), ấp ta cậy nhờ ơn của quan Doanh điền Nguyễn tướng công chiêu dân lập ấp cùng các vị chiêu, nguyên, thứ mộ xây dựng nên miếu vũ để phụng thờ”. Như vậy, miếu Lạc Thiện là do Doanh điền sứ Nguyễn Công Trứ, chiêu mộ Vũ Khắc Minh và các vị nguyên, thứ mộ, tòng mộ xây dựng, ban đầu là một miếu nhỏ, làm nơi thờ thần Cao Sơn, tôn là thành hoàng làng.

Cũng theo câu đối còn lưu giữ ở Trung đường:

Sáng lập sùng từ Minh Mệnh Ất Mùi xuân kiến (1835)

Trùng tu miếu vũ Bảo Đại Mậu Dần đông Tý (1938)

Chùa Lạc Thiện được xây dựng năm 1928 tại vị trí Ủy ban nhân dân xã hiện nay (cách di tích khoảng 500m về phía đông). Trong thời kỳ kháng chiến, Ủy ban hành chính xã mượn chùa Lạc Thiện làm trụ sở. Năm 1978, nhân dân dựng lại chùa trên đất miếu làng tại vị trí hiện nay.

Miếu Lạc Thiện là nơi thờ cúng, tưởng niệm thần Cao Sơn đại vương, vị tướng thời Hùng Vương, có công phù giúp nhân dân tăng gia sản xuất, mở rộng đất đai, xây dựng cuộc sống yên ổn thanh bình. Đồng thời, di tích là nơi thờ cúng, tưởng niệm chiêu mộ Vũ Khắc Minh, người có công đầu giúp Nguyễn Công Trứ khai hoang lấn biển, lập ấp Lạc Thiện và 26 các nguyên mộ, thứ mộ, tòng mộ được Vũ Khắc Minh tuyển chọn, phân nhiệm thực hiện khai hoang lập ấp. Chùa Lạc Thiện thờ Phật, là nơi sinh hoạt văn hoá tâm linh của nhân dân Quang Thiện và các vùng lân cận từ xưa đến nay.

Về tổng thể kiến trúc miếu và chùa Lạc Thiện được xây dựng trên một khuôn viên rộng gồm các hạng mục: Nghi môn, sân vườn, lầu Phật Bà Quan Âm, vườn tháp, nhà khách, lầu thờ bà Làng, miếu thờ Cao Sơn Đại Vương và chiêu mộ Vũ Khắc Minh, chùa thờ Phật, phủ thờ Mẫu, nhà Tổ thờ tổ Bồ Đề Đạt Ma...Trong đó:

Miếu Lạc Thiện được xây dựng theo kiểu tiền nhất hậu đinh (), gồm ba toà: Tiền đường, Trung đường và Hậu cung. Nhìn chung, di tích còn giữ được những nét kiến trúc thời Nguyễn cổ kính.

Chùa tọa lạc về phía bên phải miếu Lạc Thiện là ngôi chùa có tên chữ là Vĩnh Tường tự. Chùa được xây dựng theo kiểu chữ Đinh (), gồm: Tiền đường và Thượng điện.

Đặc biệt, theo các cụ cao niên trong làng, tại huyện Kim Sơn chỉ duy nhất ở Lạc Thiện có lầu thờ bà Làng. Theo truyền lại, trước đây, làng Lạc Thiện có mua chiêng của đền Sòng, Thanh Hóa về để tại miếu. Bà Làng là nhân vật thờ tại đền Sòng cũng theo tiếng chiêng về đây. Từ đó, nhân dân lập lầu thờ bà, lầu quay hướng Tây, lầu hình chữ Nhất (), có một gian, giáp với nhà khách, có một cửa ra vào, cửa làm bằng gỗ tứ thiết. Lầu được xây dựng đơn giản như ngôi nhà truyền thống của người Việt, mái chảy nhưng nhân dân Lạc Thiện từ xưa đến nay vẫn gọi nơi này là lầu thờ bà Làng.  Đây cũng là nơi thờ Hậu của di tích.

Trong kháng chiến chống Pháp: Miếu Lạc Thiện là nơi diễn ra nhiều hội nghị, nhiều lớp tập huấn do huyện và xã tổ chức, đây cũng là địa điểm thanh niên địa phương đến tập võ để chuẩn bị lực lượng chiến đấu với địch. Di tích là nơi cất giữ lương thực, vũ khí, một phân đội được bố trí hoạt động tại miếu có nhiệm vụ nấu cơm tiếp tế cho bộ đội.

Trong kháng chiến chống Mỹ: Chùa Lạc Thiện (chùa cũ) là cơ sở phục vụ các hoạt động công cộng của làng xã như trụ sở của Ủy ban hành chính xã. Miếu Lạc Thiện là nơi cửa hàng bách hoá huyện Kim Sơn mượn làm nơi cất giấu hàng hoá, phục vụ đời sống của nhân dân. Các khu nhà khách (giải vũ) được mượn làm hội trường và nhà trẻ của Hợp tác xã nông nghiệp Rạng Đông. Miếu và chùa Lạc Thiện là nơi đưa tiễn hàng trăm thanh niên lên đường tòng quân giết giặc, là cơ sở tập luyện của du kích tập trung xã.

Bên cạnh giá trị về lịch sử, văn hóa thì hiện nay miếu và chùa Lạc Thiện còn lưu giữ được nhiều hiện vật thờ cùng bằng giấy, gỗ, đá, đồng như: Khám thờ, ngai thờ, bài vị, bát hương, nhang án thờ, đỉnh đồng, chuông đồng, bia đá, 21 mộc bản bằng chữ Hán và 03 đạo sắc phong thời Nguyễn ( năm 1850, 1880, 1924).

Hàng năm, tại di tích diễn ra các hoạt động văn hóa, lễ hội chính (tính theo Âm lịch) như: Lễ Thượng nguyên (Rằm tháng Giêng); Ngày kỵ sư tổ Thích như Thanh Luật (ngày 27 tháng 2); Ngày sinh đức thành hoàng Cao Sơn đại vương  (ngày 16 tháng 3); Ngày Phật đản (ngày 8 tháng 4); Ngày kỵ cụ chiêu mộ Vũ Khắc Minh (ngày 8 tháng 5); Ngày kỵ đức thành hoàng Cao Sơn (ngày 12 tháng 10); Ngày kỵ Doanh điền sứ Nguyễn Công Trứ (ngày 14 tháng 11).

Từ những giá trị tiêu biểu về lịch sử, kiến trúc và văn hóa di tích Miếu Lạc Thiện đã được UBND tỉnh Ninh Bình xếp hạng là Di tích Lịch sử Văn hóa cấp tỉnh năm 2011. Năm 2017, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng Miếu và chùa Lạc Thiện là Di tích lịch sử văn hoá cấp Quốc gia.