Gọi là đền làng Yên Thổ là gọi theo tên làng Yên Thổ. Yên Thổ nghĩa là mảnh đất bình yên. Hiện nay di tích thuộc địa bàn xóm 11 xã Kim Chính (xóm 2 xã Yên Mật trước đây), huyện Kim Sơn.

Đền làng Yên Thổ được xây dựng vào khoảng thời gian khi trại Yên Thổ được lập (năm 1829). Lúc đầu mới có Chính tẩm, năm Thành Thái thứ 2 (1890), dân làng tu sửa Chính tẩm và năm Thành Thái thứ 12 (1900) làm Tiền đường như ngày nay. Năm 1988, dân làng đảo ngói, trát lại tường, năm 1998 làm thêm nhà khách, năm 2001 lát lại sân.

Vào cuối thế kỷ XVIII, có ba cụ xuống vùng ven biển để khẩn hoang lập làng. Cụ Ngô Thế Ổn từ làng Duyên Phúc xuống lập trại Yên Thổ, cụ Mai Trọng Huề xuống lập trại Mật Nhi, cụ Đào Ích Khiêu xuống lập trại Ninh Mật về sau này. Năm 1829, cụ Nguyễn Công Trứ tổ chức khẩn hoang lập huyện Kim Sơn, các cụ đã ứng mộ. Cụ chiêu mộ Ngô Thế Ổn và hai cụ thứ mộ là cụ Phạm Cẩn và một cụ họ Ngô (không rõ tên) cùng 10 cụ tổ của 10 dòng họ là: Ngô, Nguyễn, Trần, Phạm, Trịnh, Đinh, Hoàng, Lê, Hà, Phan đã lập nên một khu thổ cư được cụ Nguyễn Công Trứ cho lập trại Yên Thổ. Cụ Ngô Thế Ổn đã chọn mảnh đất ở đầu làng để lập đền và rước chân nhang Triệu Quang Phục ở làng cũ Duyên Phúc về thờ. Về sau khi cụ Ngô Thế Ổn mất, dân làng thờ cụ ở gian bên cạnh.

Đền có kiến trúc kiểu chữ “tam’’, 3 tòa. Tiền đường 3 gian, 2 dĩ, hoành vuông, ngói vảy, đầu hồi bít đốc. Ở phía Tiền đường có nhang án thờ công đồng. Trung đường song song với Tiền đường, xây cuốn bằng vòi, mật cát, bên trái có ban thờ quan văn và cụ chiêu mộ, bên phải có ban thờ quan võ và thần bản thổ. Chính tẩm gồm 3 gian, giữa chính tẩm có long cung thờ tượng Triệu Quang Phục.

Trong kháng chiến chống Pháp, Thường vụ Huyện ủy Kim Sơn đã chuyển cơ sở Đảng về làng Yên Thổ. Các chiến sĩ cách mạng đã đào hầm bí mật ở đền làng Yên Thổ để đón cán bộ ở vùng tự do Thanh Hóa, Yên Mô vào và đưa cán bộ từ vùng địch hậu ra vùng tự do suốt từ năm 1951 đến năm 1954.

Đền làng Yên Thổ là một công trình kiến trúc cổ truyền, thuộc loại hình di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật. Đền còn giữ được một số hiện vật quý sau: Tượng Triệu Quang Phục, Tượng Quan Văn, Tượng Quan Võ, Long ngai, Chuông đồng mạ đá, Yên Thổ từ bi ký…

Hàng năm đền làng Yên Thổ tổ chức nhiều hoạt động tế lễ, trong đó ngày 14 tháng 8 (Âm lịch) là ngày hội chính. Trong ngày hội còn có các trò chơi: đánh cờ người, vật cầu, leo cầu ngô, bắt vịt… Vui nhất là trò chơi vật cầu[1].

Đền làng Yên Thổ được xếp hạng là Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp tỉnh năm 2005.