Trong đời sống văn hóa hiện đại, nhiều loại hình nghệ thuật truyền thống đứng trước nguy cơ bị mai một. Do vậy, hoạt động bảo tồn và phát huy các loại hình nghệ thuật truyền thống thời gian qua luôn được các cấp ủy Đảng, chính quyền trên địa bàn huyện quan tâm, nhằm đưa các loại hình nghệ thuật truyền thống phát triển sâu rộng và lan tỏa đến các tầng lớn nhân dân, góp phần xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Những ngày này, tại Nhà văn hóa xã Yên Lộc, các làn điệu hát Chèo,câu hát Văn, hát Xẩm hòa lẫn cùng tiếng đàn nhị réo rắt, tiếng phách giòn tan được vang lên từ lớp tập huấn, bồi dưỡng nâng cao chất lượng các câu lạc bộ hát Chèo, hát Văn, hát Xẩm.Ông Tạ Quang Hoàn, xóm 3, xã Yên Lộc phấn khởi chia sẻ:Tham gia lớp tập huấn là các hạt nhân văn nghệ đang sinh hoạt tại các câu lạc bộ, đội, nhóm văn nghệ ở các thôn, xóm, khối, phố và những người có năng khiếu, đam mê, yêu thích nghệ thuật truyền thống trên địa bàn huyện, tại đây chúng tôi được các nghệ sĩ, nghệ nhân là cán bộ, giảng viên của Trung tâm Văn hóa tỉnh Ninh Bình truyền dạy, bồi dưỡng và nâng cao hơn nữa kỹ năng hát Chèo, hát Xẩm, hát Văn. Phần lớn các học viên là nông dân, bận rộn với ruộng đồng nhưng vì yêu văn nghệ, đam mê các làn điệu Chèo, hát Văn, hát Xẩm, nên chúng tôi vẫn hăng say tham gia vào đội văn nghệ biểu diễn phục vụ bà con nhân dân vào những dịp Lễ, Tết và giao lưu văn nghệ giữa các thôn, xóm, địa phương, góp phần làm phong phú đời sống tinh thần, để cuộc sống thêm tươi đẹp.

Lớp bồi dưỡng các làn điệu Chèo cho học viên tại các CLB, đội văn nghệ trên địa bàn huyện.

Các loại hình nghệ thuật truyền thống ở Kim Sơn phải kể đến hát Chèo. Hát Chèo xuất hiện ở vùng đất ven biển từ những năm 1954, ban đầu là một gánh hát sau đó hình thành chiếu Chèo và phát triển thành đoàn Chèo với tên gọi đoàn Chèo Năm Dân. Những năm 1974, 1975 là thời kỳ “thịnh” của đoàn Chèo Năm Dân khi đoàn đi lưu diễn khắp các tỉnh thành phía Bắc và được thu thanh nhiều tác phẩm trên Đài tiếng nói Việt Nam. Ngoài ra, người dân vùng đất mở Kim Sơn cũng yêu thích loại hình nghệ thuật truyền thống hát Văn, hát Xẩm, ca Trù.

Tuy nhiên, theo thời gian, với những thăng trầm của cuộc sống cùng sự phát triển của các loại hình nghệ thuật hiện đại, mới mẻ, các loại hình nghệ thuật truyền thống dần mai một, những câu hát Xẩm, ca Trù, hát Văn, những làn điệu Chèo cổ “vắng bóng” trong cuộc sống của giới trẻ. Để góp phần bảo tồn, phát huy loại hình nghệ thuật này và tạo sân chơi lành mạnh cho các cá nhân yêu thích, đam mê loại hình nghệ thuật truyền thống, thời gian qua các cấp ủy Đảng, chính quyền từ huyện đến cơ sở đã tạo điều kiện để thành lập các đội, nhóm, Câu lạc bộ nghệ thuật truyền thống. Hiện nay, trên địa bàn huyện có 3 Câu lạc bộ cấp huyện đó là: Câu lạc bộ Chèo được thành lập năm 2017, câu lạc ca Trù được thành lập năm 2018 và câu lạc bộ hát Xẩm được thành lập năm 2022. Có 150 đội văn nghệ, câu lạc bộ tại các xã, thị trấn, các thôn, xóm, khối, phố tiêu biểu như các xã: Hồi Ninh, Ân Hòa, Như Hòa, Đồng Hướng, Thượng Kiệm, Yên Lộc, Kim Hải và Thị trấn Phát Diệm…Các đội, nhóm, câu lạc bộ đã tập hợp được nhiều hạt nhân văn nghệ có năng khiếu, đam mê, yêu thích các loại hình nghệ thuật truyền thống. Ngoài những người là nòng cốt về hát, múa thì các câu lạc bộ, đội văn nghệ đã hội tụ được nhiều người biết sử dụng các nhạc cụ cần có trong biểu diễn loại hình nghệ thuật truyền thống như: Đàn Nguyệt, đàn Đáy, Nhị, Sáo, đàn Bầu và Trống.

Một tiết mục biểu diễn ca Trù tại liên hoan văn nghệ tri ân Dinh điền sứ Nguyễn Công Trứ - người có côngkhẩn hoang, quai đê lấn biển thành lập huyện Kim Sơn.

Hằng năm, các câu lạc bộ các đội, nhóm văn nghệ đã tổ chức tốt các hình thức sinh hoạt theo định kỳ và kết hợp biểu diễn vào các dịp Lễ, Tết, các sự kiện chính trị của địa phương; biểu diễn tại các Đền, Chùa, Miếu; tham gia vào các hội thi, hội diễn nghệ thuật quần chúng của huyện, của tỉnh. Thông qua hoạt động của các câu lạc bộ, đội văn nghệ, các thành viên có thể trao đổi kinh nghiệm về đàn, hát, múa, cách dàn dựng hay phương pháp để tổ chức các chương trình văn nghệ đáp ứng nhu cầu sáng tạo, thảo mãn đam mê với loại hình nghệ thuật truyền thống của các tầng lớp nhân dân; xua tan những mệt mỏi, tạo không khí vui tươi phấn khởi sau những ngày lao động vất vả, mưu sinh. Đây còn là hoạt động thiết thực góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị nghệ thuật truyền thống của dân tộc; đồng thời nuôi dưỡng, ươm mầm những tài năng nghệ thuật truyền thống để hình thành các lớp kế cận.

Đồng chí Phạm Văn Sang, Trưởng phòng Văn hóa và Thông tin huyện cho biết: Nhằm khơi dậy phong trào văn hóa, văn nghệ quần chúng ở các địa phương, bảo tồn và phát huy các loại hình nghệ thuật truyền thống, thời gian tới, Phòng Văn hóa và Thông tin tiếp tục tham mưu UBND huyện thường xuyên mở các lớp tập huấn, bồi dưỡng nâng cao kỹ năng biểu diễn, cập nhật các bài, làn điệu mới cho thành viên các câu lạc bộ. Đồng thời, hướng dẫn các xã, thị trấn xây dựng, phát triển phong trào nghệ thuật quần chúng, tiếp tục thành lập câu lạc bộ, đội văn nghệ hát Chèo, hát Văn, hát Xẩm, ca Trù tại cơ sở. Tham mưu,triển khai chính sách hỗ trợ kinh phí cho việc thành lập, duy trì hoạt động của các câu lạc bộ, tổ, đội, nhóm các loại hình nghệ thuật truyền thống, nhất là những địa bàn có thế mạnh phát triển du lịch. Tổ chức các chương trình văn nghệ, tham gia các liên hoan, hội thi để các câu lạc bộ, đội văn nghệ có điều kiện “cọ sát" nâng cao khả năng biểu diễn, thoả mãn niềm đam mê với các loại hình nghệ thuật truyền thống. Bên cạnh đó, đẩy mạnh tuyên truyền, truyền thông cho các tầng lớp Nhân dân về giá trị của các loại hình nghệ thuật truyền thống trong đời sống tinh thần hiện nay, từ đó tích cực tham gia bảo tồn, gìn giữ và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của của dân tộc, góp phần mang lại đời sống tinh thần phong phú cho nhân dân.

Minh Hằng